Rektum Muayenesi​ Nedir? Nasıl Yapılır?

Rektum muayenesi; rektumda, anüste ve prostat bezinde anormallikleri kontrol eden tıbbi bir testtir.

Muayeneyi yapacak olan doktor rektum ve pelvik bölgedeki anormallikleri kontrol etmek için yağlanmış, eldivenli bir parmağını anüse sokarak yaptığı basit bir işlemdir.

İşlem genellikle hızlı ve ağrısızdır.

Rektum muayenesi, ayrıca anal ya da rektal kitleleri, kadın üreme organlarındaki anormal büyümeleri ve daha pek çok gerekli durumda yapılabilir bir işlemdir.

Rektum ya da makat muayenesi, alt rektumu ve anüsü (makat deliği) incelemek için yapılan tıbbı bir işlemdir.

Erkeklerde, prostat bezini incelemek için rektum muayenesi yapılabilir.

Rektum çevresinde herhangi bir anormallik olup olmadığını kontrol etmek için doktorunuz eldivenli, yağlanmış bir parmağını anüsünüzden rektumunuza sokarak rektum muayenesini gerçekleştirir.

Rektum muayenesi erkekler için rutin bir fiziksel muayenedir. Kadınlar için ise rutin bir jinekolojik muayenenin bir parçası olabilir.

Rektum muayenesi, pek çok farklı tıbbi sorun için bir tanılama yöntemidir. Rektum muayenesi yapılarak tanısı konabilecek rahatsızlıklar ya da hastalıklar şöyle sıralanabilir;

• İnflamatuar bağırsak hastalığı 
• Hemoroid (basur)
• Anal fissürler 
• Prostat enfeksiyonu
• Kolon kanseri
• Rektum kanseri
• Travma
• Nörolojik bozukluklar

Bu tür rahatsızlıkların tanısını koyma aşamasında yapılan fiziksel muayenede rektum muayenesi yapılabilir.

Bazı sağlık sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkan belirtilerin fark edilmesi halinde de rektum muayenesi yapılabilir. Rektum muayenesini gerektiren belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Rektumda kanama 
• Dışkıda kan
• Kabızlık veya ishal gibi bağırsak hareketlerinde değişiklik
• İdrarda kan, mukus veya akıntı
• Makattan kan gelmesi 
• İdrar kaçırma 
• Dışkı (gaita) tutamama 

Rektum muayenesinin yapılmasını gerektiren rahatsızlık ya da hastalığın türüne göre rektum muayenesini yapacak sağlık uzmanları da değişiklik gösterebilir.

Gastrointestinal sisteminde meydana gelen rahatsızlıklar için uzman dahiliye uzmanı, kadınlar için kadın hastalıkları ve doğum uzmanları ya da kanser tedavisi için uzman onkologlar rektum muayenesini gerçekleştirebilir.

Rektum muayenesi yapılacağı zaman muayene yapacak doktorunuz muayene masasının üzerinde ayağa kalkmanızı ister.

Daha sonra öne doğru eğilmenizi ya da dizleriniz göğsünüze doğru çekilmiş şekilde muayene masasında yan yatmanızı isteyebilir.

İlk olarak, hemoroid (basur) veya anal fissür rahatsızlığı olup olmadığını kontrol etmek için anüsün dışı incelenir.

Doktorunuz eldivenli, yağlanmış bir işaret parmağını rektumunuza nazikçe sokarak rektum muayenesini gerçekleştirir.

Böylece prostat bezi hissedilerek, bezin boyutu ve yüzeyi kontrol edilir. Prostat büyümüşse, muayene sırasında biraz rahatsızlık veya hafif ağrı ile basınç hissedilebilir.

Ayrıca alt kolon bölgesi ve rektumun duvarını incelenerek herhangi bir anormallik olup olmadığı kontrol edilir.

Kadınlarda yapılacak rektum muayenesi ise; jinekolojik muayene olan pelvik muayenenin bir parçası olarak yapılabilir.

Hasta ayakları yükseltilmiş muayene masasında olacak şekilde muayene masasında sırt üstü yatarak muayene gerçekleştirilir.

Muayeneyi yapacak doktorunuz eldivenli, yağlanmış bir işaret parmağını rektuma nazikçe sokarak muayene işlemini gerçekleştirir. 

Rektum muayenesi genellikle güvenli bir tıbbi işlemdir. Fakat rektum muayenesi sırasında bazı risk ve komplikasyonlar da gelişebilir.

Rektum muayenesinin riskleri şu şekilde sıralanabilir;

Rahatsızlık veya ağrı: Bazı hastalar eldivenli, yağlanmış parmağın rektumlarına yerleştirilmesi sırasında rahatsızlık ya da hafif ağrı yaşayabilirler. Bu rahatsızlık genellikle geçicidir ve muayeneden kısa bir süre sonra geçer.

Rektal kanama: Nadir durumlarda, özellikle anal fissür veya hemoroid gibi önceden var olan rahatsızlıkları olan kişiler rektum muayenesi sonrasında rektum bölgesinde hafif kanama yaşayabilirler. Muayeneden sonra önemli rektum kanaması yaşamanız durumdan muayeneyi gerçekleştiren doktorunuza danışmanız önemlidir.

Enfeksiyon: Nadir olmakla birlikte, vücuda alet yerleştirilmesini içeren herhangi bir tıbbı işlemle ilgili olarak enfeksiyon riski oluşabilir. Muayene sırasında steril eldivenler ve yağlayıcılar kullanılarak bu riski en aza indirilebilir.

Rektum kanseri herhangi bir belirti vermeden uzun yıllar boyunca varlığını sürdürebilir. Bazı hastalarda rektum kanseri belirtileri ortaya çıkabilir. Rektum kanseri nedeniyle meydana gelebilecek belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Rektumda kanama meydana gelmesi 
• İshal 
• Kabızlık 
• Dışkılama şeklinde ve zamanınızda ani değişiklikler
• İncecik veya ipliksi görünümlü kaka
• Yorgunluk
• Halsizlik
• Zayıflık
• Karın ağrısı 
• Açıklanamayan kilo kaybı 

Rektum kanseri evreleri, evre 0'dan evre 4'e kadar beş evreye ayrılır. Evreler, kanserin orijinal konumundan ne kadar yayıldığına göre belirlenir. Evreyi belirleyen faktörler arasında tümörün boyutu, herhangi bir lenf düğümüne yayılıp yayılmadığı ve metastazlar (uzak bölgelerde büyüme) bulunur.

Rektum kanseri evreleri şu şekildedir;

Evre 0 (Karsinoma in situ): Evre 0, anormal kanser hücrelerinin yalnızca kolon veya rektumun iç astarıyla sınırlı olduğu en erken evredir. Kanserli hücreler daha derin katmanlara yayılmamıştır ya da kolon ile rektumun ötesine yayılmamıştır. 

Evre 1: Rektum kanseri 1. evre belirtileri olarak kanser kolon ya da rektum duvarının daha derin katmanlarına doğru büyümüştür. Ancak bunların ötesine geçmemiştir. Kanserli dokuların lenf düğümlerine ve uzak organlara henüz yayılmadığı evredir.

Evre 2: Rektum kanseri 2. evrede üç alt evreye ayrılmaktadır. 

Evre 2A evresinde kanserli yapılar kolon ya da rektum duvarına yayılmıştır. Fakat rektum çevresindeki organlara ve lenf düğümlerine yayılım göstermemiştir. 

Evre 2B aşamasında ise kanserli hücreler daha da ilerleyerek yakındaki dokulara yayılmıştır ancak lenf düğümlerine veya diğer organlara yayılmamıştır.

Evre 2C, evre 2'nin en ileri aşamasıdır. Kanserin yakındaki bir organa veya yapıya yayıldığını ancak lenf düğümlerine ulaşmadığını gösterir.

Evre 3: Bu evrede kanser, kolon ya da rektumun iç katmanlarını aşmış ve yakındaki lenf düğümlerine yayılmıştır. Tümörün boyutunun değiştiği evredir. Genellikle daha büyük bir tümör oluşarak lenf düğümlerine ve yağ gibi yakındaki dokulara daha derinden etki edebilir.

Evre 4: Rektum kanserinin en ileri aşamasını oluşturur. Üç alt evreye ayrılır.

Evre 4A'da kanser kolon ve rektumun ötesine, uzak bir organa veya uzak lenf düğümlerine yayılmıştır. Ancak periton adı verilen karın zarına yayılmamıştır.

Evre 4B, kanserin daha da büyüdüğünü, birden fazla uzak organa veya lenf düğümüne yayıldığı anlamına gelir.

Evre 4C rektum kanseri son evre belirtileri; kanserin birden fazla uzak bölgeye ve peritona yayıldığı anlamına gelir.

Rektum Muayenesinin Sonuçları Ne Anlama Gelir?

Rektum muayenesinin sonuçları farklı şekillerde yorumlanabilir. Rektum muayenesi sonucunda normal çıkan sonuçlarda muayene sırasında anormal bir şey bulunmadığı anlaşılır. Fakat bu sonuçların doğruluğu için ilave test ve tahliller de gerekebilir. Anormal çıkan bir rektum muayenesi birçok farklı anlama gelebilir. Kanlı olabilir, elle tutulabilen nodüller, rektumda yırtıklar, hemoroidler veya muayene sırasında önemli ağrı oluşabilir.

Rektum Kanseri Önlenebilir mi?

Rektum kanseri tamamen önlenemez. Ancak rektum kanserine yakalanma riski alınacak bazı önlemlerle azaltılabilir. Sağlıklı kiloyu koruyarak dengeli ve sağlıklı beslenmek, düzenli fiziksel hareketler yapmak, alkol tüketiminden uzak durmak, sigara ve benzeri tütün ürünlerini kullanmamak gibi faktörlere dikkat ederek rektum kanserine yakalanma riski azaltılabilir. Ayrıca işlenmiş et ürünlerinin tüketiminden kaçınarak, yağsız proteini, tam tahıllı besinler ve bol miktarda yeşil yapraklı sebzeler tüketerek dengeli ve sağlıklı bir diyet uygulamak son derece önemlidir.